تاریخچه چشمگیر و مکاشفه آمیز دروغ پراکنی، ردپای ظهور عملیات فریب سازمان یافته از دوره بین جنگ تا مزارع معاصر ترول اینترنت، عصری که در آن به سر می بریم می باشد. آژانس های جاسوسی منابع عظیمی را جهت هک، افشا و جعل داده ها تخصیص می دهند و هدف آنان غالبا تضعیف پایه های اعتماد لیبرال دموکراسی به حقایق است.
توماس پید، کارشناس مشهور فناوری و امنیت ملی، از اولین کسانی بود که زنگ خطر را به صدا درآورد. بیش از چهار ماه قبل از انتخابات 2016، وی هشدار داد که اطلاعات ارتش روسیه با دقت در حال برنامه ریزی یک مبارزات سیاسی پرخطر برای به هم زدن روند دموکراتیک انتخابات است. این اقدامات حیله گرانه یا به عبارتی اقدامات فعال امر نوینی نیستند. جریان دروغ پراکنی مدرن با درگیری پساانقلاب روسیه بین کمونیسم و سرمایه داری آغاز می شود؛ جنگی که به تعریف جنگ سرد می پردازد.
در کتاب اقدامات فعال ، توماس پید اسرار شگفت انگیز اطلاعاتی و امنیتی را از مطالب نوشته شده در بیش از ده زبان در چندین کشور و مصاحبه با عوامل فعلی و سابق نشان می دهد. او تاریخ آشفته و در عین حال پررنگ دروغگویی سازمان یافته و حرفه ای را افشا می کند و برای اولین بار برخی از مهم ترین عملیات قرن را آشکار می کند که بسیاری از آن ها تقریبا فراتر از باور هستند.
پروفسور داگلاس.جی املن، زیستشناس تکاملی است که در خصوص رشد و تکامل عجیبترین سلاحهای حیوانات و چگونگی شکلگیریشان تحقیقات فراوانی انجام دادهاست. او در این کتاب با بیان جذابی به شرح آزمایشها و تجربیاتش پرداخته و در سفری مهیج، ما را با خود از تنههای درختان فروافتاده در جنگلهای استوایی، تونلهای زیرزمینی ساحل دریاها و صخرههای پرشیب دامنهی کوهها تا دل قلعهها و کاخهای قرون وسطی و ناوهای نظامی در آسمان و زمین میبرد.
گاه در حیوانات، ابزارهای مبارزه و دفاع چنان خارقالعادهای به وجود میآیند که به هیچ روی نمیتوان از کارشان به سادگی عبور کرد. داستان به وجود آمدن این ساختارها بسیار جذاب و شگفتانگیز است و در این کتاب برای اولین بار مورد بررسی و کالبدشکافی قرار گرفتهاست.
نکتهی جالبتر این که نویسنده به طور موازی، این روند را در انسان مقایسه کرده و به درهمتنیدگی میان این دو فرآیند پرداخته است. شاید برای بسیاری افراد قابل تصور نباشد که سلاحهای انسانی با ظاهر رعبآورشان با استفاده از چه قواعد ظریفی به شکل کنونی درآمدهاند و یا در آینده احتمالا به چه شکلی درخواهند آمد.
نویسنده به بررسی شرایط و محیط شکلگیری پیچیدهترین سلاحهای حیوانات و انسانها پرداخته و در کمال شگفتی هر دو را مشابه یافتهاست. وی در این کتاب با مهارت و به زیبایی به بیان این فرآیندها و اسرار شگفت انگیزشان پرداخته که هر خواننده را به فکر فرو میبرد.
پرفسور املن، در داستانی شخصی، روایتی تاریخی و بیانی دقیق، تکامل شگفتانگیزترین و عظیمترین سلاحهای حیواناتی را ترسیم کرده که حتی وجودشان هم حیرتآور است.
نویسنده در این اثر روایتی خواندنی از حضور پررنگ صنعت دخانیات در سیاست آمریکا، حضور فراگیر محصولات دخانی و تأثیر این صنعت بر شعور سیاسی و اجتماعی مردم ارائه میکند. او میکوشد با استناد به مدارک موجود نشان دهد صنعت دخانیات برخلاف تصور معمول بیرقیب و دور از کشاکشها و تحدیدها نبودهاست و این یکی از مضمونهای اصلی کتاب سیگار و سیاست است که آن را اثری مهم و خواندنی میکند.
تاثیر صنعت دخانیات در زمینههای علوم و سیاست در ایالات متحده آمریکا موضوعیست که تاکنون محققان و مورخان زیادی دربارهی آن نوشتهاند اما تمایز کتاب سیگار و سیاست (The Cigarette: A Political History) بر سایر آثار این است که سارا میلاو (Sarah Milov) با مهارت زیادی به جنبههای سیاسی و اجتماعی نفوذ صنعت دخانیات از دریچهی واحد میپردازد. این اثر روایت جذابی به شمار میآید که نقش محوری صنعت دخانیات در شعور سیاسی و اجتماعی مردم را بررسی میکند.
کتاب سیگار و سیاست که به عنوان کتاب سال نشریه «Smithsonian» نیز برگزیده شده، صنعت دخانیات را از ابتدای شکلگیری شرح میدهد که این کار برخلاف بسیاری از کتابهای رایج در حوزهی تاریخ سیاسی بوده و ابتکاری نو محسوب میشود. میلاو با استناد به مدارک موجود نشان میدهد که صنعت دخانیات بر خلاف نظر عموم مردم شکستناپذیر نیست و حتی بسیار آسیبپذیر بوده و چالشهای گوناگونی بر آن اثر گذاشته است.
شروع کتاب از اوایل قرن بیستم است، زمانی که که سیگار هنوز در جامعه آمریکا محبوب نبود و بیشتر علاقهمندان به دخانیات، توتون میجویدند. چند سال پیش از شروع جنگ جهانی اول، سیگار کمکم در جامعهی آمریکا مرسوم شد به نحوی که میلاو اذعان دارد درتمام قرن بیستم سیگار نقش مهمی در نهادهای سیاسی آمریکا داشت.
ارتباط میان سیاستمداران، تولیدکنندگان سیگار، توتونکاران و... در کتاب سیگار و سیاست به خوبی بررسی شده و به نقش هر یک در سیاستگذاریهای حوزهی دخانیات پرداخته شده است. میلاو در این اثر تاریخی سیاسی از تلاشهای ناموفق برای منع سیگار سخن گفته و افرادی را که سیگار نمیکشند نیرویی سیاسی معرفی میکند که همیشه بر ضد فراگیری سیگار تلاش و مبارزه میکردند.
سارا میلاو بر اساس تحقیقات جامع، نشان میدهد که چگونه سیگار هم به عنوان یک محصول و هم به عنوان یک ایده، در ساختن و تخریب نهادهای سیاسی و تفکر حقوقی آمریکا در قرن بیستم نقش اساسی داشته است. این کتاب بیان میکند که چگونه نمایندگان سیاست داخلی و خارجی مردم را به سیگار کشیدن در داخل و خارج از کشور تشویق میکنند، چگونه غیرسیگاریها به عنوان صدایی قدرتمند ظاهر میشوند و ایدههای شهروندی و فضای عمومی را بازسازی میکنند و چگونه گذشته آمریکا بدون درک نقش سیگار در آن قابل توصیف نیست. علاوه بر این که میلاوف تاریخ هیجانانگیز و اغلب غیرمنتظره را شرح میدهد، ما را با گروهی شگفتانگیز از شخصیتها آشنا میکند. جمع کردن تمام ویژگیهای مذکور در یک کتاب، گواهی بر مهارت قلم میلاو است.
این کتاب اولین مجلد از اثر سه جلدی فرنان برودل است در موضوع سرگذشت مادی و عملی بشر قرون پانزدهم تا هجدهم میلادی.
قرار بود دوست و همکار برودل نیز کتابی بنویسد همزاد این کتاب، و در باب سرگذشت ذهنی و فکری این جهان. آن همزاده هرگز روی نشر ندید، اما کتاب برودل اثری شد ماندگار و اعجاب انگیز.
در جلد اول از این سه گانه پرسش جسورانه نویسنده از چیستی ساختارهای هر روزه زندگی و چگونگی شکل گیری آن هاست. او در تلاش برای یافتن پاسخ واقعا از سیر تا پیاز تمامی مقولات پرشمار زندگی هرروزه، اعم از اشیا و چیزها و آداب و سنن و تکنولوژی و پول و غذا، همه را می کاود. نبوغ او دریافتن شیرازهای است که این اجزای متکثر و منفرد را ذیل آنچه خود «ساختارها» می نامد به یکدیگر پیوند می دهد؛ اجزایی که با تمام غنا و تکثر در ساختن مراودات اقتصادی جهان پیشاصنعتی مشارکت دارند. برودل ضمن تبیین چگونگی، تطور این ساختارها و پیچیدگی های آن ها را نیز نمایانده است. از این روی، گزارش تاریخی دقیق وی در عین حال حکایتی است حکیمانه و بسی فراتر از ارقام و گاهشماری، و برشماری های خشک و ظاهرا ملال آور. قوت متناقض نمای کتاب در این است که در عین حال که مملو از آمار و ارقام و تفصیلات روزشمار است با چیرگی خواننده را به جزئیات هیجان آور دنیای بین سده های پانزدهم تا هجدهم می برد.
توان نویسنده در حفظ آن رشته پیونددهنده این اشیا و پدیدارها طی چهار قرن و از پس ششصد صفحه کتاب حیرت انگیز است. خواننده خوش اقبال فارسی زبان نیز کتاب را به ترجمة عالمانه پروفسور فرهنگ رجایی می خواند.
با توجه به عناصر اصلی ترور، یعنی قتل و شکنجه و ارعاب، با تسامح میتوان گفت که ترور همزاد بشر است و با فرزندان بلافصل آدم و حوا یعنی هابیل و قابیل آغاز شده.
همواره از ترور و ارعاب استفادهٔ سیاسی شده است، چه زمانی که مردمان باستان در پی کسب خونبار قدرت بودهاند، چه در طول مبارزات خشونتبار انقلابیون و شورشیان مسلح، چه در هیأت دولتیاش با قتلعامهای میلیونی در جنگها و پاکسازیها. از عصر هومر تا دوران القاعده، تروریستها کوشیدهاند تاریخ را بر زمینی آغشتهبهخون بنا کنند.
اندرو سینکلر، مورخ و رماننویس و فیلمساز انگلیسی، این کتاب را «کالبدشکافی ترور» نامیده است، زیرا پرداختن به موضوعی چنین نامتعین، بدون کالبدشکافی و تحلیل جنبههای مختلف آن ممکن نیست. تقریباً همۀ کسانی که زمام امور دولتملتها را به دست گرفتهاند، با اَعمال تروریستی، موجب بیاعتبار شدن خود شدهاند و غالباً با مقیاس جنایات مرتکبشدهشان سنجیده میشوند. هر کشوری در استفاده از تاکتیکهای مربوط به ترور در جنگهایی که درگیرشان بوده سهمی دارد. میزان شماتت به شمار کشتهشدگان برمیگردد: چند نفر کشته شدهاند؟ چگونه کشته شدهاند؟ جان دادن آنها چقدر طول کشیده؟
نظریهپردازان حوزۀ تروریسم، از ماکیاولی تا روبسپیر و از لنین تا هیتلر، همه از کاربست محدود ترور تا مرحلۀ تصاحب دولت حمایت کردهاند. همۀ گروههای تروریستی، هنگامی که خود بر مسند حکومت نشستهاند، از طرف جامعۀ جهانی بخشوده شدهاند. موفقیت در روند کسب قدرت مساوی است با داشتن دشمنان اندک، اما هراس عصر مدرن از وسعت کاربست ترورِ دولتی است که در سدۀ گذشته بیش از یکصدمیلیون نفر را قتلعام کرده است.
«کالبدشکافی ترور» به بهرهگیریِ بشر از ترور و ارعاب در طول تاریخ میپردازد. سینکلر بررسی ترور را از اساطیر یونان آغاز میکند و کار خود را در طی 42 فصل، با رعایت تقدم و تأخر تاریخی، ادامه میدهد. خواننده پس از مطالعۀ کتاب بهخوبی از وضعیت کلی بشر در طول تاریخ و مصائبی که تحمل کرده و درندهخوییاش که هرگاه مجالی یافته بروز کرده است آگاهی مییابد و نیز به درازی راهی که برای تعالی پیش روی او است پی میبرد.